Vermogensplanning is hip.
Men wenst vrij over zijn eigen vermogen te kunnen beschikken, ook na het overlijden en zonder rekening te moeten houden met kinderen of andere aanverwanten.
Voor sommigen is hierbij vooral de fiscale besparing van een planning belangrijk, anderen plannen bijvoorbeeld, rekening houdende met het verstoorde contact met de eigen kinderen, de financiële problemen van hun kinderen of ter bescherming van hun kinderen met beperking.
Is het mogelijk om eigen kinderen te onterven?
De huidige regeling
Het Burgerlijk Wetboek (art. 913 – 915 bis) bepaalt dat een erflater slechts over een bepaald gedeelte van zijn vermogen vrij kan beschikken.
Het onterven van de kinderen is niet mogelijk. Zij hebben steeds recht op een voor-behouden gedeelte, de reserve.
De omvang van de reserve is afhankelijk van het aantal kinderen.
Is er één kind, dan heeft dat een reserve van de helft. Men kan dan nog vrij beschik-ken over de helft van zijn nalatenschap.
In geval van twee kinderen, ontvangt elk kind 1/3 van de nalatenschap als reserve (het beschikbare deel is dan 1/3).
In geval van drie kinderen of meer bedraagt de reserve 3 / 4. De ouders kunnen in dat geval vrij beschikken over 1 / 4 van de nalatenschap.
Wat kan men concreet ondernemen om zijn eigen kinderen toch zoveel mogelijk uit te sluiten ?
1. Leef alles op
De eerste manier om de kinderen te onterven is … ervoor te zorgen dat er niets overblijft.
2. Verhuis naar het buitenland
U kan ook verhuizen naar een land waar de reserve niet bestaat, zoals bijv. het Verenigd Koninkrijk of minder belangrijk is zoals in Nederland. U kan dan volgens de lokale wetgeving uw kinderen onterven.
3. Schenk (met voorbehoud van vruchtgebruik)
Tussen ouders en kinderen gebeuren al vaak schenkingen tijdens het leven.
De ouders hebben dan de keuze om deze schenkingen te doen ‘als voorschot op erfdeel of ‘buiten deel’.
In geval van schenking als voorschot op erfdeel blijft de gelijkheid tussen de kin-deren behouden. In geval van schenking buiten deel, kan men aan het ene kind meer geven dan aan het andere.
Ouders kunnen echter slechts het beschikbare gedeelte schenken. Na overlijden zal de ‘fictieve massa’ worden samengesteld om na te gaan of de reserve werd aangetast. De fictieve massa bevat ook alle schenkingen die gebeurden tijdens het leven. Indien de reserve wordt aangetast, kan het benadeelde kind de inkorting vorderen.
Men kan zijn kind aldus niet ‘onterven’ door te schenken.
Wel is het zo dat in de praktijk schenkingen via handgift of bankgift vaak ‘verge-ten’ worden bij de samenstelling van de fictieve massa.
Indien u wenst te schenken, kan dat ook met voorbehoud van vruchtgebruik, zo-danig dat u bijvoorbeeld kan blijven wonen in uw woning of de huurinkomsten van een bepaald onroerend goed kan blijven ontvangen. Opgelet, de schenking wordt in dat geval wel in volle eigendom aangerekend aan de begiftigde.
4. Stel een testament op
U kan ook overgaan tot het opstellen van een testament. Opnieuw geldt hier de opmerking dat U slechts kan bepalen wat er met uw beschikbaar deel gebeurt.
De benadeelde kinderen kunnen in geval van overschrijding van dit beschikbaar gedeelte de inkorting vorderen.
5. Stel een huwelijkscontract op met verblijvingsbeding / keuzebeding
U kan de reserve van uw kinderen uitsluiten via het opstellen van een huwelijkscontract.
Indien echtgenoten via hun huwelijkscontract opteren voor een verblijvingsbeding (langst leeft al heeft) of een keuzebeding, wordt de huwelijksgemeenschap (respectievelijk onmiddellijk of na het bevestigen van de keuze) in volle eigendom overgedragen aan de langstlevende echtgenoot.
De langstlevende echtgenoot verkrijgt dit onder bezwarende titel (‘huwelijksvoor-deel’). Het betreft dus geen schenking en het behoort niet tot de fictieve massa in geval van overlijden.
Het gevolg hiervan is dat de benadeelde kinderen de inkorting niet kunnen vorderen.
Vb. A en B zijn gehuwd en hebben twee kinderen, C en D. Zij hebben een ge-meenschappelijk onroerend goed (gezinswoning).
Het contact tussen ouders en kinderen is volledig verbroken.
Indien A en B echter een verblijvingsbeding/keuzebeding opnemen in hun huwelijkscontract, zal de langstlevende de volledige nalatenschap ontvangen. Opgelet, beide opties hebben verschillende fiscale implicaties.
De kinderen kunnen hun reservatair deel (nog) niet opeisen.
6. Verkoop op lijfrente
Bepaalde banken bieden producten aan waarbij U uw onroerend goed kan verkopen op lijfrente. Dit betekent dat u uw onroerend goed aan de bank geeft in ruil voor een levenslange maandelijkse rente, die hoger is naargelang uw leeftijd.
7. Beding van aanwas
Een beding van aanwas is een contract tussen twee partijen waarbij men jegens mekaar stipuleert dat het aandeel van de eerststervende in bijv. een onroerend goed, geacht wordt steeds eigendom geweest te zijn van de langstlevende.
Het is een kanscontract, omdat men niet weet wie eerst zal sterven.
Het aandeel komt in dit geval niet terecht in de nalatenschap en de kinderen kunnen hun reserve niet opeisen.
8. Onterven via verzekeringsproduct
Er kan ook een verzekeringsproduct worden aangewend teneinde de kinderen te onterven. De verzekerde laat dan in het contract opnemen dat het hele bedrag naar een bepaalde erfgenaam gaat wanneer hij overlijdt.
Dit was perfect mogelijk tot de uitspraak van het Grondwettelijk Hof in 2008. Van-af dat moment kan deze begunstiging de reserve van de kinderen niet meer om-zeilen en kunnen de benadeelde kinderen de inkorting vorderen in geval van overschrijding van het beschikbaar deel.
Wel bepaalt de nieuwe wet dat dergelijke ‘schenkingen’ vermoed worden buiten erfdeel gedaan te zijn. (zie ‘Individuele Levensverzekeringen in de huwgemeen-schap en erfrecht).
Wetsvoorstel
Er werd een wetsvoorstel ingediend tot vermindering van het reservatair deel van de kinderen. Volgens dit voorstel kunnen ouders minstens over de helft van hun nala-tenschap vrij beschikken, ongeacht het aantal kinderen. Wie 2 of meer kinderen heeft, zal dus meer mogelijkheden hebben indien het voorstel wordt goedgekeurd.
Toepassing in de praktijk
Ook na de invoering van het wetsvoorstel zijn ouders in België nog niet in de moge-lijkheid om volledig vrij te beschikken over hun vermogen en hun kind(eren) te onterven.
Tot op heden kan via een clausule in het huwelijkscontract de meest verregaande uitsluiting gebeuren.
Rene Kumpen Vanessa Vliegen Raf Sterken Ann Keunen
ARGUS Advocaten
